atlas

Voor het begrip 'stedeling' waren in het Middelnederlands twee woorden in gebruik: poorter en burger. Beide zijn overgeleverd in familienamen: het verspreidingsgebied van beide heteroniemen wordt gekarteerd.

Type Burger:
Tokens: Burger (4220) Burgers (3972) Borgers (1900) Borger (1255) De Borger (717) Burgering (334) den Burger (164) Borgerink (129) de Burger (68) Borgermans (58) De Borgher (38) Borghers (14) Deborger (10)

Type Poorter:
Tokens: Depoorter (2170) De Poorter (1207) Depoortere (1167) de Poorter (649) De Poortere (469) Poorter (223) Poorters (171) Porters (150) Poorterman (110) Derpoorter (46) Porter (45) de Poortere (21) Poortermans (20) DePoorter (16) Derpoortere (7)

Burger en poorter in familienamen hebben een complementaire geografische verdeling: het type Poorter komt geconcentreerd voor in het graafschap Vlaanderen, met uitlopers naar het oosten van Vlaanderen toe. Het type Burger domineert in heel Nederland, in Vlaams-Brabant en Belgisch-Limburg.
Deze verdeling tussen de synoniemen poorter (afgeleid van poort 'stad') en burger (afgeleid van burg 'stad') bestond al in de dertiende en veertiende eeuw (zie: middelnederlands.nl: vormencatalogus). Ze wordt bevestigd door de verspreiding van de woonplaatsnamen van het type Van der Burgt en Van der Burg, die vooral Hollands, Brabants en Gelders zijn (zie: woonplaatsnamen met 'burcht' en woonplaatsnamen met 'burg').
In de middeleeuwse Vlaamse steden, die het eerst tot ontwikkeling zijn gekomen, werden inwoners van steden die het poorterschap verkregen hadden, poorter genoemd. In die Vlaamse steden ontwikkelden toenamen zich het eerst tot erfelijk overdraagbare familienamen. Elders in het taalgebied ontstonden tal van familienamen waarin het synoniem burger voor een stadsbewoner bewaard is.

Morfologische variatie: zie burger
Klankvariatie: zie u / o in de standsnaam 'burger'
Spellingvariatie: los of aaneengeschreven: 'Depoorter(e)' / 'De Poorter(e)'
Fonologische variatie: sjwa-apocope: poortere / poorter

Ann Marynissen