Table of Contents
Sjwa-apocope in de beroepsnaam 'jager'
Vraagstelling
Wegval van de onbeklemtoonde slotklinker -e in familienamen gevormd met de soortnaam jager, die oorspronkelijk uitging op -e: Oud- en Middelnederlands jagere.
Gegevens
Type De Jager:
Tokens: de Jager (7683)
Jager (7502)
De Jaeger (1524)
De Jaegher (646)
Dejaegher (441)
Dejaeger (294)
de Jaeger (212)
Jaeger (180)
Dejager (150)
De Jagher (19)
de Jagher (15)
de Jaegher (9)
De Jager (9)
DeJaegher (5)
Dejagher (5)
Type De Jagere:
Tokens: Dejaeghere (449)
Dejaegere (254)
De Jaeghere (198)
De Jaegere (190)
Dejagere (85)
Dejaghere (8)
DeJaeghere (6)
De Jagere (5)
Kaart
Commentaar
Het substantief jager, voor een persoon die op wild jaagde, had in het Oud- en Vroegmiddelnederlands een slotklinker -e: jagere. Deze slotsjwa is vanaf het laatste kwart van de 13de eeuw geapocopeerd, het eerst in het Utrechts, het Hollands en het Limburgs (Marynissen 1996: 182-194). De klankwettige sjwa-apocope heeft zich in de eeuwen nadien naar het noorden en het zuiden van het taalgebied uitgebreid, maar heeft zich in de moderne dialecten tot op heden in twee gebieden niet doorgezet: de slotsjwa is behouden in een zuidwestelijk gebied dat West-Vlaanderen, Zeeland en het westelijke Oost-Vlaams omvat en anderzijds in een noordoostelijk gebied dat Drenthe, Overijssel, Oost-Gelderland en het zuidoosten van Groningen behelst (zie Marynissen 2009b: 240-241).
In de familienamen gevormd met jager is het niet-apocoperingsgebied in het zuidwesten nog zichtbaar, zij het dat het kleiner is dan in de hedendaagse dialecten: het kerngebied ervan ligt in het zuiden van West-Vlaanderen; in Oost-Vlaanderen domineert het type De Jager en ook Zeeland kent uitsluitend De Jager-vormen.
In tegenstelling tot het zuidwesten is het dialectale niet-apocoperingsgebied in het noordoosten in familienamen volledig opgerold. Het type De Jagere, met slotsjwa, ontbreekt hier volkomen. Ook bij vergelijkbare meerlettergrepige familienamen op oorspronkelijk -ere als De Bakkere, De Kuipere, De Dekkere verschijnt in Nederland enkel de variant zonder slotklinker in familienamen: De Bakker, De Kuiper, De Dekker (Marynissen 2009b: 249-250).
In de Vlaamse Ruit komen nogal wat familienamen van het type De Jagere voor, deze zijn vermoedelijk aan migratie uit het westen van Vlaanderen toe te schrijven.
Andere variatie
Morfologische variatie: zie jager
Fonologische variatie: zie aa / ee in de beroepsnaam 'jager'
Spellingvariatie: zie ae / a in de beroepsnaam 'jager'
Spellingvariatie: zie g / gh in de beroepsnaam 'jager'
Spellingvariatie: zie de beroepsnamen 'Dejager(e) / De Jager(e)
Morfologische variatie:
Spelllingvariatie:
Ann Marynissen