atlas

Iemands herkomst uit een bepaalde streek kan lexicaal op twee manieren worden uitgedrukt: door het gebruik van een streeknaam of van een inwonersnaam.
Wie uit het graafschap Holland afkomstig was, werd ofwel (Van) Holland(s) ofwel (D(en) Hollander(s) genoemd. Op kaart A wordt de verspreiding van de familienamen die naar het graafschap Holland verwijzen gecontrasteerd met de familienamen die de inwoners van Holland aanduiden.

Type Hollander:
Tokens: den Hollander (3608) Den Hollander (5) de Hollander (240) Dehollander (103) De Hollander (43) Hollander (3513) Hollanders (950) D'Hollander (619) D'hollander (347) Dhollander (275) d'Hollander (26) D'Hollandere (22)

Type Holland:
Tokens: van Holland (1013) Holland (718) Hollants (317) Hollands (270)

Hoewel de inwonersnaam Hollander is afgeleid van de streeknaam door suffigering (Holland > Hollander) en in die zin secundair is, is de inwonersnaam Hollander frequenter dan de streeknaam. Ook de inwonersnamen Vlaming, Brabander/Braber, Zeeuw, Drenth, De Vries, Stigter, Kempenaar en Gooier zijn merkelijk beter vertegenwoordigd in familienamen dan de corresponderende streeknamen. Ons antropocentrisch perspectief komt onomasiologisch aan de oppervlakte: het begrip 'geografische herkomst' wordt in familienamen vaker geconceptualiseerd met een identificerende inwonersnaam dan met een locativerende streeknaam. (Marynissen 2003: 243, 255).
Familienamen die naar een herkomst uit het graafschap Holland verwijzen, komen in het hele taalgebied voor, hetgeen de prominente positie die dit gebied in de geschiedenis van de Lage Landen ingenomen heeft, illustreert. De hoogste concentraties van deze namen worden niettemin aangetroffen in Holland zelf en zijn aangrenzende gebieden: Utrecht en Gelderland, Zeeland en Oost-Vlaanderen. Wat de verdeling van de twee types betreft, is de streeknaam vaker verspreid in het (zuid)oosten van het taalgebied, terwijl de inwonersnaam domineert in het westen en het noorden.

Morfologische variatie bij de inwonersnaam Hollander.
Het type met voorgevoegd lidwoord, dat drie varianten heeft, nl. Den Hollander, De Hollander, D'Hollander), wordt gecontrasteerd met het type (Hollanders), met genitiefuitgang -s, en het type Hollander, zonder naamvormend element.

Type Den Hollander:
Tokens: den Hollander (3608) Den Hollander (5)

Type Hollander:
Token: Hollander (3513)

Type D'Hollander:
Tokens: D'Hollander (619) D'hollander (347) Dhollander (275) d'Hollander (26) D'Hollandere (22)

Type Hollanders:
Token: Hollanders (950)

Type De Hollander:
Tokens:de Hollander (240) Dehollander (103) De Hollander (43)

Morfologische variatie bij de streeknaam Holland.
Er zijn drie types:

Type Van Holland:
Token: van Holland (1013)

Type Holland:
Token: Holland (718)

Type Hollands:
Tokens: Hollants (317) Hollands (270)

Ann Marynissen