Gedocumenteerd wordt de morfologische variatie bij patroniemen die teruggaan op de tweestammige Germaanse voornaam Wilhelm, Willem.
Kaart A bevat de drie hoofdtypes:

1. de nominatief (Willem)
2. de genitiefvormen (Willems, Willeme(n))
3. de vormen met de suffixen -se (Willemse), -sen (Willemsen), -sens (Willemsens), die alle zijn ontstaan uit Middelnederlands -sone
   

De Germaanse voornaam Willem heeft in het hele taalgebied familienamen opgeleverd; in de zuidelijke helft ervan zijn deze niettemin aanzienlijk frequenter dan in het noorden.
De vormen met de sterke genitiefuitgang -s komen in het hele taalgebied voor, maar domineren sterk in het zuidoosten ervan. Het zuidoostelijke genitiefgebied strekt zich bij dit patroniem uit over Oost-Vlaanderen. In West-Vlaanderen krijgt Willems concurrentie van de nominatiefvorm Willem, die ten westen van de Schelde-Dendergrens oorspronkelijk is (Marynissen 1991: 33-34).
Typisch voor het Zeeuws, het Hollands, het Noord-Brabants en het Gelders zijn de vormen met suffix ‐se(n)(s), die afslijtingen zijn van Mnl. -sone. De variant Willemsen komt vooral in het oosten van het centrale -sen-gebied voor. Op de grens met het -s-genitiefgebied is hij soms gegenitiveerd: Willemsens. De oorspronkelijk Zeeuwse vorm Willemse, met -n-apocope, is ook in Holland en het Rivierengebied ruim verspreid. Op de grens tussen het -sen--gebied en het s-genitiefgebied tekent zich een smalle strook met zwakke genitiefvormen af: Willemen en geapocopeerd: Willeme.

Type Willem:
Tokens: Willem (707) Wilm (13)

Type Willems:
Tokens: Willems (32448) Wilms (2915) Wullems (602) Wulms (465) Willms (128) Wullms (45)

Type Willemen:
Tokens: Willemen (1136)

Type Willeme:
Tokens: Willeme (102)

Type Willemse:
Tokens: Willemse (5402)

Type Willemsen:
Tokens: Willemsen (11972) Wilmsen (738) Willemssen (102) Wulmsen (19)

Type Willemsens:
Tokens: Willemsens (476) Willemssens (38)

Verspreiding van de types met suffix, ontstaan uit Mnl. -sone.

De patroniemen die gevormd zijn door toevoeging van -sone aan de Germaanse voornaam Willem, later verdoft tot -sen resp. -se typeren het centrum van het taalgebied.
De -sen-varianten bereiken hun hoogste frequentie in het oosten van Gelderland en in de Antwerpse Kempen. Zuidelijker in de provincie Antwerpen zijn deze vormen sporadisch gegenitiveerd: Willemsens.
Het oorspronkelijk Zeeuwse type op -se, met apocope van de slot-n, Willemse, is in het Rivierengebied en de Randstad Holland goed verspreid.
De naam Willemsz, waarin de spelling van de slotconsonant de herkomst uit -zoon nog weerspiegelt, kent een kleine concentratie in de buurt van Apeldoorn. De nog zeldzamere volle vorm Willemszoon is in enkele Noord-Hollandse gemeenten bewaard. Deze hedendaagse namen representeren een belangrijke tussenfase in de ontwikkeling tot de moderne familienaam in Holland, nl. het driedelige namensysteem, dat tussen 1550 en 1650 opgang maakte, bijv. Pieter Corneliszoon Hooft, maar na 1650 langzaam in onbruik raakte (Ebeling 1993: 79).

Type Willemsen:
Tokens: Willemsen (11972) Wilmsen (738) Willemssen (102) Wulmsen (19)

Type Willemse:
Tokens: Willemse (5402)

Type Willemsens:
Tokens: Willemsens (476) Willemssens (38)

Type Willemsz:
Tokens: Willemsz (125)

Type Willemszoon:
Tokens: Willemszoon (8)

Verspreiding van de juxtapositieve en de gelatiniseerde varianten.

Het juxtapositieve type verschijnt in twee varianten: 1. met assimilatie van de consonantcluster: type Willem; 2. met behoud van de beginconsonant van het tweede lid: type Wilhelm.
Op de kaart tekent zich een geografisch contrast af tussen de Vlaamse vorm Willem en de Nederlandse vorm Wilhelm. De Vlaamse naam Willem concentreert zich in West-Vlaanderen, maar de minder frequente vindplaatsen in Oost-Vlaanderen en het westen van de provincies Brabant en Antwerpen duiden nog de contouren van het eertijds uitgebreidere nominatiefgebied aan.
Het type met de Latijnse nominatiefuitgang -us komt zowel in het centrum van Vlaanderen als van Nederland verspreid voor. Bovendien toont de kaart een concentratie van deze variant in Nederlands-Limburg.

Type Willem:
Tokens: Willem (707) Wilm (13)

Type Wilhelm:
Tokens: Wilhelm (532)

Type Wil(hel)mus:
Tokens: Wilhelmus (328) Wilmus (36) Wuilmus (12)

Ann Marynissen