atlas

Gedocumenteerd wordt de morfologische variatie bij patroniemen die teruggaan op de bijbelse voornaam Jacob.
Kaart A bevat de drie hoofdtypes:

1. de nominatief (Jacob)
2. de genitief op -s (Jacobs)
3. de vormen met de suffixen -sen (Jacobsen) en -se (Jacobse), ontstaan uit Middelnederlands -sone
   

Type Jacobs:
Tokens: Jacobs (38133) Jakobs (1125) Jacops (395) Iacobs (9)

Type Jacob:
Tokens: Jacob (1385) Jakob (65) Iacob (25)

Type Jacobsen:
Tokens: Jacobsen (709) Jakobsen (196)

Type Jacobse:
Tokens: Jacobse (571) Jacobze (8)

De heiligennaam Jacob is kennelijk vooral in het zuidoosten van het taalgebied erg populair geweest: in deze regio, waar patroniemen de frequentste lexicale motiefgroep vormen, wonen tienduizenden mensen die Jacobs heten. Aan de naam van hun voorvader werd een genitiefuitgang -s toegevoegd. Ook elders in het taalgebied is de genitiefvariant Jacobs verspreid: in haast iedere Nederlandse en Vlaamse gemeente komt deze naam voor.
De nominatiefvorm Jacob komt - naar verwachting - in het zuidwesten van het taalgebied voor, maar alterneert er met het frequentere type Jacobs, behalve in het uiterste zuidwesten van West-Vlaanderen.
De variant met suffix -sen, uit Middelnederlands -sone, is in centraal-Nederland verspreid. Het Zeeuwse type -se is het talrijkst op de Zeeuwse eilanden, maar is ook naar de Randstad Holland geëxpandeerd.

Verspreiding van de gelatiniseerde varianten.

Type Jacobi:
Tokens: Jacobi (629) Jacoby (114) Jakobi (22) Jacobij (20) Jakoby (15)

Type Jacobus:
Tokens: Jacobus (231) Jakobus (24)

Type Jacobusse:
Token: Jacobusse (70)

Type Jacobussen:
Token: Jacobussen (9)

Jacobus was de naam van één van de twaalf apostelen. De nominatiefvorm van deze Latijnse heiligennaam is in familienamen in het zuidwesten van het taalgebied bewaard, in het bijzonder in Brugge en omgeving.
Elders is de naam gegenitiveerd tot Jacobi: niet alleen het zuidoosten, maar ook het midden en het noorden van Nederland manifesteert zich als een genitiefgebied. In Friesland, dat een traditie van humanistennamen kent, is de naam opvallend geconcentreerd.
De Latijnse naam Jacobus werd uitgebreid met het Nederlandse suffix -se in Zeeland en enkele malen met -sen in Amsterdam, Almere en Utrecht.

Verspreiding van de types met suffixen.

Ann Marynissen