Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

--- morf-beroep [2022/03/31 14:02] – ann
+++ morf-beroep [2023/08/22 13:41] (current) – ann
@@ Line 1: / Line 1: @@
-===== Beroepsnamen =====
+===== Algemeen: de structuur van beroepsnamen =====
+(naar: Marynissen 2011a: 329)
+Beroepsnamen zijn namen die het beroep, het ambt of de stand van de eerste naamdrager weergeven, bijv. //Visser, Brouwer, Timmerman, Droste, Meier, De Ridder, De Poorter//. Ze kunnen op verschillende manieren worden gevormd. \\
+Ofwel wordt het beroep na de voornaam geplaatst: //Jan Dekker//. \\
+Ofwel wordt een lidwoord voorgevoegd: //Jan De Dekker// (nominatief //de//) of //Jan Den Dekker// (accusatief //den//). \\
+Ofwel krijgt de beroepsnaam de genitiefuitgang //–s// (sterke flexie) of //–en// (zwakke flexie): //Jan Deckers, Peter Winnen//. Sommige namen hebben bovendien een voorgevoegde //–s//: //Peter Swinnen//, //Jan Smulders//.\\
+Als men de geografische verspreiding van de hoofdtypes karteert, tekent er zich globaal een driedeling af in het taalgebied. Hier komen oude breuklijnen in het Nederlandse taallandschap aan het licht.
+. In de noordelijke helft van het taalgebied – ten noorden van de Grote Rivieren - overheerst het type zonder lidwoord en zonder uitgang: type //Dekker//. Bij frequente beroepsnamen zoals //Dekker, Bakker, Kuiper, Visser, Mulder, Smit// reikt dit type tot aan de grens met België. Minder frequente beroepsnamen zoals //Ramaker, Corver, Schipper, Koning// komen ten zuiden van het Rivierengebied slechts in geringe mate voor.\\
+. In het zuidwesten zijn de vormen met voorgevoegd lidwoord oorspronkelijk: bijv. //De Decker(e), De Backer(e), De Cuyper(e), De Meyer(e), De Ridder(e), De Poorter(e).// In de provincies West- en Oost-Vlaanderen hebben beroepsnamen haast uitsluitend het lidwoord //de// als eerste element. Maar in het midden van Vlaanderen, aan de Schelde-Denderlijn, is er bij een aantal van dergelijke namen een vrij breed menggebied waar het de-type overgaat in het genitieftype op  //-s//.\\
+In het noorden van het //de//-gebied staat het lidwoord bij sommige namen in de accusatief: //Den Bakker, Den Hartog, Den Ridder, Den Brouwer//. De buigings-//n// van het lidwoord verschijnt alleen als de onmiddellijk volgende familienaam met een klinker of een van de medeklinkers //h, b, t, d// of //r// begint. Het kerngebied van de //den//-namen is het Zuid-Hollandse Rivierengebied: dat blijkt zowel uit de verspreiding van frequente //den//-namen als //Den Hartog/////Den Hertog//, //Den Boer// als uit zeldzamere namen als //Den Bakker, Den Dekker, Den Ridder, Den Brouwer//.\\
+In Oost-Vlaanderen is het voorgevoegde lidwoord bij lexemen met //h//-anlaut vaak met het grondwoord versmolten. Voorbeelden van dergelijke proclitische vormen zijn //D'Hollander, D'Hondt, D'Haese//.
+. In het zuidoosten van het taalgebied staan beroepsnamen in de regel in de genitief. Afhankelijk van de buigingsklasse waartoe de overeenkomstige soortnamen behoren, hebben ze de sterke uitgang //–s// of de zwakke uitgang //–en// gekregen, bijvoorbeeld //Cuypers, Beckers, Slegers, Brouwers; Winnen. Paepen, Knaepen//.\\
+Een subcategorie van het genitieftype vormen de namen die zowel een genitiefuitgang als een genitiefaanloop hebben, bijvoorbeeld //Smulders// (< ‘des mulders’), //Smeyers// (< ‘des meiers’), //Spaepen// (< ‘des papen’). De begin-//s//, die vóór de medeklinkers //m, p, w, l, g// en vóór een klinker behouden bleef, is een restant van het lidwoord in de genitief, //des//, dat nog in de Nederlandse tijdaanduidingen //’s avonds, ’s ochtends// bewaard is. Deze familienaamvormen komen voor op de grens tussen het lidwoordgebied en het gebied met genitiefnamen. De kern ervan ligt in Oost-Brabant en het westen van Limburg, een gebied dat historisch lidwoordvast is.\\
+Vergelijk: [[morf-eigenschap-dier|Algemeen: de structuur van eigenschaps- en diernamen]]
+Ann Marynissen
+==== Kaart ====
+{{::namenatlas_beroepfn_300.png?direct&600|}}
+Kartering: Chris De Wulf, naar Marynissen 2011a: kaart 6.13