atlas

Om 'de zoon van iemands broer of zus of van iemands oom of tante' te noemen, heeft het Nederlands twee woorden: neef en kozijn. De verspreiding van beide woorden zoals ze in familienamen zijn overgeleverd, wordt hier gekarteerd.

Type Neef:
Tokens: De Neve (2427) Neven (2136) De Neef (1536) Neefs (1322) Neve (878) Neef (862) de Neef (633) Nevens (576) Deneef (371) Deneve (355) Nefs (245) de Neve (203) Neeft (180) Neves (170) De Nef (105) Denef (51) de Neeff (36) Nef (27) Neefe (24) de Neeve (23) Deneffe (19) Neeffs (17) De Neeff (16) Deneft (15) de Neuve (12) Neuve (8) Neffe (5) Neff (5) Nefve (5)

Type Kozijn:
Tokens: Coussens (565) Cosyns (546) Coessens (467) Cousin (303) Cosijn (293) Cosijns (272) Cosyn (270) Cozijn (192) Coesens (122) Kozijn (111) Koezen (101) Couzijn (92) Koesen (91) Cozijns (62) Cousijn (61) Cousens (49) Cozyns (48) Kousen (44) Coosen (28) Cousyns (22) Cossyns (21) Cousyn (18) Coseyns (12) Cousins (12) Cousein (11) Koussen (11) Coezijn (7) Coesijns (5)

In het hedendaagse Nederlands heeft neef twee betekenissen: 1. zoon van iemands broer of zus; 2. zoon van iemands oom of tante. Kozijn betekent in de Belgisch-Nederlandse spreektaal 'neef, kind van iemands oom of tante'.
In het historische Nederlands is kozijn, een ontlening aan Frans cousin, de naam voor 'de zoon van een oom of tante, broer of zus' (WNT, lemma kozijnII). Ook neve slaat zowel op 'broeders- of zusterskind' (Frans neveu), als op 'ooms- of tanteskind' (Frans cousin) (WNT, lemma neve).
Dat kozijn volgens het WNT in het Noorden als verouderd geldt, in het Zuiden daarentegen nog algemeen in gebruik is, wordt bevestigd in de verspreiding van de familienamen die met beide woorden gevormd zijn. De namen Cosyns en varianten komen vooral voor in het zuiden van Oost-Vlaanderen en langs de taalgrens, waar het contact met het Frans het intensiefst is geweest. Het Germaanse erfwoord neef is in familienamen viermaal frequenter vertegenwoordigd dan het Romaanse kozijn. Familienamen van het type Neef, die de genoemde verwantschapsrelatie uitdrukken, zijn vooral in Vlaanderen en het westen van Nederland verspreid. In het oosten van Nederland komen ze veel minder vaak voor.

Ann Marynissen