Gedocumenteerd wordt de morfologische variatie bij de familienamen die het lexeem smid bevatten. De drie hoofdtypes zijn:

1. het type met voorgevoegd lidwoord: De Smid
2. het type met de genitiefuitgang -s: Smids
3. het nominatieftype zonder lidwoord en zonder uitgang: Smid
   

De familienamen die wijzen op migratie uit Engeland/Schotland/Ierland (Smith) of Duitsland (Schmitz, Schmidt en dergelijke) zijn niet in de selectie opgenomen.

Het aloude beroep van smid, de ambachtsman die metalen voorwerpen bewerkt en onderhoudt, is bijzonder populair geweest. Meer dan 150.000 Nederlanders of Vlamingen dragen een familienaam die herinnert aan een voorvader die dit ambacht uitoefende (aantallen: kaarten A en B samen).
Afhankelijk van de regio waarin men woont, neemt deze beroepsnaam verschillende vormen aan.
Het nominatieftype Smid is het best vertegenwoordigd in de noordelijke helft van Nederland. In Vlaanderen zien we een concentratie van dit type in het Waasland.
Het genitieftype Smids domineert niet alleen in een uitgebreid zuidoostelijk gebied, maar dringt ook door in het Smid-gebied: het strekt zich uit tot in de Randstad en is tevens goed verspreid in Friesland.
De variant met voorgevoegd lidwoord, het type De Smid, heeft de overhand in de westelijke helft van Vlaanderen, met uitlopers in de oostelijke provincies.

Fonologische variatie: zie i / e / ee in de beroepsnaam 'smid'
Spellingvariatie: zie de beroepsnamen 'Desmet' / 'De Smet'
Spellingvariatie: zie t / dt / d / th in de beroepsnaam 'smid'

Type Smid:
Tokens: Smit (42622) Smet (6777) Smid (3667) Smidt (1334) Smedt (23)

Type Smids:
Tokens: Smits (26744) Smeets (14704) Smets (10598) Smedts (1121) Smids (566) Smidts (307) Smeths (24)

Type De Smid:
Tokens: De Smet (13363) Desmet (8596) De Smedt (6730) Desmedt (2665) de Smit (1468) de Smet (783) Desmidt (332) de Smidt (300) Desmit (208) De Smit (185) Desmeth (103) De Smidt (80) DeSmet (72) de Smeth (65) De Smeth (44) de Smid (19) Desmed (11) de Smedt (11) DeSmedt (9)

De beroepsnaam smid wordt in familienamen vaak gecombineerd met een suffix. De regionale verspreiding van deze gesuffigeerde types wordt in kaart gebracht:

1. het type met diminutiefsuffix -ke: Smekens
2. het type met suffix -ink, in de regel samengetrokken tot -nk: Smeenk
3. het type met suffix -ing(a): Smeding(a), ook samengetrokken tot -ng: Smeenge
4. het type met suffix -aard: Smessaard
5. het type met suffix -man: Smismans
6. het type met suffix -stra: Smidstra
   

De verschillende types hebben elk hun eigen verspreidingsgebied.
Het type Smessaard heeft zijn kern in het noorden van West-Vlaanderen en is daarnaast, wel door migratie, in de Vlaamse Ruit aanwezig.
De familienamen met diminutiefsuffix -ke hebben drie opvallende centra: ze zijn frequent verspreid in (het oosten van) Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant en in Noord-Brabant. In de om- en tussenliggende gebieden zijn ze minder courant.
Het met -man gevormde type Smisman(s) heeft enkele niet met elkaar verbonden verspreidingshaarden in resp. Oost-Vlaanderen, ten zuidwesten van Brussel, in het zuiden van Nederlands-Limburg en in het Rivierengebied.
Typisch Nederlandse familienamen zijn de vormen met de suffixen -ink, -ing(a) en -stra.
Het type Smidstra komt in Friesland voor. Het Friese suffix -stra wordt in eerste instantie gebruikt voor de vorming van woonplaatsnamen, bijv. Dijkstra, Hoekstra, Veenstra, Terpstra, Zijlstra, maar treedt bij de beroepsnaam smid sporadisch ook als achtervoegsel op.
Het Saksische suffix -ink verschijnt in Overijsselse en Gelderse beroepsnamen met smid bijna altijd in zijn samengetrokken vorm: Smedink > Smeenk, Smink. De variant op -ing(a), Smeding(a), eventueel samengetrokken tot Smeenge, heeft zijn kerngebied in de provincies Drenthe, Groningen en Friesland.De types Smeenk en Smeding(a) die ook in de Randstad Holland vaak voorkomen, zijn hier niet autochtoon, maar verspreid door migratie.

Type Smekens:
Tokens: Smekens (1572) Smeekens (517) Smeekes (303) Smeeks (5)

Type Smeenk:
Tokens: Smink (2111) Smeenk (1590) Smienk (344) Smeitink (325) Smeink (105)

Type Smeding(a):
Tokens: Smeding (981) Smeenge (404) Smedinga (195) Smeeing (78) Smeing (13)

Type Smessaard:
Tokens: Smessaert (447) Smissaert (179) Smisaert (8)

Type Smismans:
Tokens: Smismans (156) Smitsman (115) Smitsmans (104) Smesman (83)

Type Smidstra:
Tokens: Smitstra (35) Smidstra (32)

Ann Marynissen