atlas

De morfologische variatie bij de tweestammige Germaanse namen met -brecht als tweede element wordt gekarteerd. Er zijn vier types. De eerste twee types zijn frequent en hebben veel verschillende naamvormen en schrijfvarianten:

1. het nominatieftype, zonder toevoeging van een naamvormend element: -brecht
2. het genitieftype met de uitgang -s: -brechts
3. het type met suffix -se, een afgesleten en verzwakte vorm van Mnl. -sone: -brechtse
4. het type met suffix -sen, een verzwakte vorm van Mnl. -sone: -brechtsen
   

Type -brecht:
Tokens: Lambrecht (2993) Aelbrecht (1457) Vollebregt (1239) Albrecht (1027) Libbrecht (986) Robberecht (591) Inghelbrecht (479) Hubrecht (393) Ingelbrecht (348) Dombrecht (330) Robbrecht (309) Lobregt (273) Aalbregt (248) Huybrecht (240) Hebbrecht (205) Rubbrecht (191) Engelbrecht (171) Hebberecht (159) Liebrecht (148) Librecht (139) Rubrecht (129) Aalbrecht (120) Holbrecht (117) Rugebregt (109) Haubrich (98) Ghysbrecht (97) Vredebregt (97) Gyselbrecht (89) Lambregt (88) Liebregt (86) Robberegt (83) Ghyselbrecht (82) Engelbregt (82) Himbrecht (76) Lubrecht (63) Libberecht (62) Ebrecht (60) Hillebregt (55) Lobbrecht (52) Volbrecht (51) Eillebrecht (50) Hembrecht (49) Rubrech (47) Siebrecht (46) Wulbrecht (45) Robrecht (42) Albregt (38) Reubrecht (34) Hubreght (33) Lebrecht (31) Calbrecht (28) Gysbrecht (26) Walbrecht (20) Ruberecht (18) Ghijsbrecht (16) Albricht (16) Goberecht (15) Huijbrecht (15) Bregt (15) Brecht (14) Gelenbrecht (13) Ombregt (13) Wiebrecht (13) Embrecht (13) Rubberecht (12) Rubbregt (12) Wijbregt (11) Ombrecht (11) Lembreght (10) Haelbrecht (10) Gobrecht (9) Harbrecht (9) Olbrecht (9) Herberich (8) Huibregt (8) Imbrecht (8) Aelbregt (6) Lambricht (6) Gijsbrecht (5) albrecht (5) Eijlbregt (5) Huberecht (5)

Type -brechts:
Tokens: Lambrechts (6086) Huybrechts (3608) Huijbregts (2324) Lambregts (1721) Embrechts (1435) Liebregts (1028) Robberechts (972) Houbrechts (827) Sebregts (774) Olbrechts (719) Lambrichts (625) Sebrechts (530) Embregts (492) Lembrechts (468) Gijsbrechts (386) Imbrechts (384) Gysbrechts (384) Huijbrechts (343) Hoebrechts (244) Zeebregts (226) Hubrechts (225) Seebregts (204) Huybregts (199) Lamberigts (199) Zebregs (198) Libregts (192) Lambrigts (182) Huyberechts (181) Luijbregts (176) Sebreghts (159) Albrechts (155) Huybrighs (145) Lambrighs (135) Hoeberichts (115) Gyesbreghs (107) Lambrichs (107) Lambregs (99) Albregts (98) Robrechts (94) Houbrigts (93) Holbrechts (88) Imberechts (87) Lambreghts (87) Liebrechts (82) Lemberechts (79) Hoeberigs (79) Lembregts (77) Lamberechts (75) Schabregs (73) Herberigs (58) Hoeberechts (55) Huybreghs (52) Houbregs (51) Huybrechs (48) Ghysebrechts (45) Haubrechts (45) Herberichs (45) Gijsbregts (44) Hoebregs (44) Huibrechts (41) Seberechts (40) Olbregts (40) Sieberichs (39) Schoebrechts (39) Huybrichs (38) Huybreghts (36) Liebregs (30) Zebregts (29) Alberigs (29) Seebregs (28) Schabrechts (28) Hoebregts (27) Geijsbregts (22) Herberighs (21) Himbrechts (21) Aelbrechts (19) Roberechts (19) Houberechts (18) Ghysbrechts (17) Huijbreghs (16) Egbreghts (15) Lembreghts (15) Huijbreghts (14) Hoebreghts (12) Schoeberichts (11) Hembrechts (11) Hubrichts (10) Schouberechts (9) Albreghs (9) Ghijsebrechts (9) Gysbregts (8) Geysbregts (7) Houbreghts (7) Luybregts (6) Lambreghs (6) Hoebrechs (6)

Type -brechtse:
Tokens: Hubregtse (484) Huibregtse (292) Lambregtse (154) Huibrechtse (119) Alebregtse (77) Aalbregtse (71) Huijbregtse (60) Lambrechtse (52) Huijbrechtse (43) Albregtse (43) Aalbrechtse (16)

Type -brechtsen:
Tokens: Hubrechsen (83) Hubrechtsen (55) Huibregtsen (52) Lambrechtsen (45) Hubregtsen (39) Huijbregsen (27) Hubregsen (16)

Familienamen die teruggaan op tweestammige Germaanse voornamen met als tweede bestanddeel het element -brecht 'glanzend, schitterend' zijn bijzonder talrijk. Op deze kaart zijn alle samenstellingen met -brecht samengenomen: de lijst met tokens is bijzonder lang: het betreft tientallen verschillende namen, met bovendien een groot aantal schrijfvarianten. Vooral de verering van de heilige Lambertus en Hubertus heeft frequent aanleiding gegeven tot de vorming van een familienaam. De samenstellingen op -brecht zijn bij uitstek zuidelijke namen; ten noorden van het Rivierengebied komen ze veel minder vaak voor. De verspreiding van deze groep namen zegt ten eerste iets over de ouderdom van de familienamen: in het Zuiden zijn deze merkelijk vroeger ontstaan dan in het Noorden. Ten tweede zijn deze oude Germaanse namen, die vaak heiligennamen zijn geworden, verbonden met de christianisering: ze komen hoofdzakelijk voor in het katholieke gedeelte van het taalgebied.

Bij de oude tweestammige Germaanse patroniemen op -brecht worden de oorspronkelijke contouren van het nominatief- en het genitiefgebied zichtbaar. De grens tussen de -brecht- en de -brechts-vormen loopt in Vlaanderen ter hoogte van de Schelde-Dender. Rekening houdend met het grote aantal namen dat hier gecombineerd is, gaat het om een verbluffend scherpe grens. In Nederland sluiten de Brabantse en Limburgse -brechts-namen aan bij het Vlaamse genitiefgebied. Ten noorden van de Grote Rivieren overweegt de -brecht-variant, zij het dat deze namen daar globaal veel zeldzamer zijn.
De Schelde-Denderlijn vormt in Vlaanderen de grens tussen het gebied met tweestammige Germaanse patroniemen mét en zonder genitiefuitgang, vergelijk Geeraert/Geeraerts, Rombout/Rombouts. Dat is geen toeval. De Schelde vormde de historische grens tussen het graafschap Vlaanderen en het hertogdom Brabant. Deze politieke grens vormt tevens een taalgrens: ze markeert de oude tegenstelling in het Nederlandse taalgebied tussen een westelijk, Ingweoons of Kust-Westgermaans gebied en een oostelijk, Frankisch of Continentaal-Westgermaans gebied (Marynissen 2007: 34, kaart 14).
Het type op -se is verspreid op de Zeeuwse eilanden. De weinige familienamen op -brechtsen komen voor in het Hollandse -sen-gebied alsook - door migratie - aan de Vlaamse kust.

Spellingvariatie: zie gt / ght / cht in patroniemen op '-brecht'
Klankvariatie: zie e / i in patroniemen op '-brecht'

Ann Marynissen