===== Klankvariatie cht / ft in woonplaatsnamen met 'gracht' =====

==== Vraagstelling ====

De variatie in de consonantencluster //ft / cht// in woonplaatsnamen die de verspreide plaatsnaam //gracht// 'gracht, kanaal' bevatten, wordt gekarteerd. Zowel enkelvoudige als samengestelde familienamen worden opgenomen.\\

==== Gegevens ====

Type //Gracht//:\\
Tokens: Coenegrachts (490)
van der Gragt (295)
van der Gracht (245)
Coenegracht (185)
Vergracht (112)
Grachten (60)
Vander Gracht (59)
Van de Gracht (34)
Van der Gracht (31)
Berghgracht (21)
Van Der Gracht (18)
Vergragt (11)
Koenegracht (10)
Indegracht (10)
Van den Meulengracht (7)

Type //Graft//:\\
Tokens: van der Graft (139)
van de Molengraft (107)
Graft (49)
Graftdijk (42)
van Graft (20)
van den Molengraft (17)
Grafthuis (15)
van de Graft (14)\\

==== Kaart ====

{{::grachtchtftwiki.png?800|}}

==== Commentaar ====

Een typisch Nederlandse klankwijziging die in de andere moderne West-Germaanse talen niet voorkomt, is de overgang van de cluster //-ft// in //-cht//. Woorden als //lucht, kracht, zacht, achter, stichten, hechten// staan tegenover Duits //Luft, Kraft, stiften, heften// en Engels //loft, craft, soft, after//. De tegenstelling is betrekkelijk jong; ze ontstond pas in het Vroegmiddelnederlands. De ontwikkeling //-ft// > //-cht// trad het eerst op in het zuiden. De meeste relicten met //-ft// zijn dan ook te vinden in Noord-Nederlandse dialecten: //after, graft, gekoft, soft// (Van Loon 2014: 236). De //-cht// verspreidde zich vanuit het zuidwesten naar het noorden: in de 13de en 14de eeuw is het noorden nog een vrij homogeen //-ft-gebied// bij werkwoordsvormen als //vercoft, ghecoft// (Berteloot 1984: 93, kaart 132; Rem 2003: 196).\\
In de moderne familienamen die de soortnaam //gracht// bevatten, is de Middelnederlandse klanktegenstelling tussen zuidelijke //Gracht//- en noordelijke //Graft//-vormen behouden, met uitzondering van Noord-Holland, dat de //-ft//-vormen voor //-cht//-varianten ingewisseld heeft.//


Ann Marynissen

{{tag> gracht}}